WUR houdt zich bezig met het hergebruik van groenafval, zoals gras, snoeiafval en blaadjes uit stadsparken in Apeldoorn. Foto: Shutterstock
Geschatte leestijd: 8 minutes
Is het mogelijk om het groen- en bouwafval van een stad volledig te hergebruiken ín diezelfde stad? Dat onderzoeken Europese wetenschappers, stedelijke beleidsmakers en bedrijven in het project CityLoops. Zeven steden in Europa – van Finland tot Spanje – doen mee. Ook Nederland haakt aan: in Apeldoorn werken onderzoekers van Wageningen University & Research samen met de gemeente aan vijf concrete toepassingen. “Je moet dit echt met de hele stad doen.”
Papier maken van gemaaid gras uit het stadspark. Vezels uit Japanse duizendknoop gebruiken om thuis met de 3D-printer een nieuw onderdeel te maken voor je koffiezetapparaat. Of opgehaald bladafval verwerken tot lokale bodemverbeteraar. Het zijn maar een paar voorbeelden van hoe je groenmateriaal dat nú nog als afval wordt gezien, kunt omzetten in iets nieuws. Op weg naar een klimaatneutrale samenleving werken steden in de Europese Unie aan de verduurzaming van hun afval- en productieketens. Circulaire economie – waarbij afval niet meer bestaat en grondstoffen telkens worden hergebruikt – is daar een belangrijk onderdeel van. In het Europese project CityLoops experimenteren zeven middelgrote steden in Europa de komende jaren met nieuwe circulaire toepassingen. In Nederland doet Apeldoorn mee.
“
Lang niet alle initiatieven hebben voldoende impact. Wij kijken daar met een wetenschappelijke bril naar
De Japanse duizendknoop is een hardnekkig onkruid, maar de vezels uit de plant kunnen mogelijk gebruikt worden in filamenten om met de 3D-printer onderdelen te maken. Foto: Shutterstock
Doel van CityLoops is om te onderzoeken hoe Europese gemeenten meer circulair kunnen omgaan met hun groen- en bouwafval. Vaak beheren gemeenten die twee afvalstromen zelf; dat maakt het makkelijker om er invloed op uit te oefenen. Het idee is dat alle afval uit een bepaalde stad ook weer in diezelfde stad wordt hergebruikt. Tegelijkertijd bouwt men zo aan een netwerk van circulaire steden, die van én met elkaar leren. Naast Wageningen Research zijn verschillende overheden en wetenschappelijke organisaties in Europa betrokken (zie kader). “In Nederland hebben we onze circulaire economie vooral op grotere schaal geregeld: per regio of provincie”, vertelt Edwin Keijsers, projectleider en chemisch procesingenieur bij Wageningen University & Research (WUR). “In dit project onderzoeken we of je ook op stadsniveau grondstoffen kunt hergebruiken. Heeft dat zin, of moet je juist grotere gebieden bij elkaar brengen om efficiënt te blijven?"
Grote plaatje
Het Wageningse team houdt zich binnen CityLoops vooral bezig met hergebruik van groenafval (‘bio-waste’). Daaronder vallen bijvoorbeeld gras, snoeiafval en blaadjes uit stadsparken, maar ook gft-afval uit huishoudens en restaurants. Keijsers: “Welke producten kun je maken uit organisch materiaal? Daarin ligt onze expertise bij Wageningen Food & Biobased Research.” Bovendien is het Wageningse team gewend om breed te kijken. “Misschien is het uit circulair oogpunt slim om de begroeiing van parken aan te passen, omdat bepaalde planten nuttiger in gebruik zijn. Maar zo’n besluit heeft ook invloed op het leefgebied van dieren – en daarmee op de biodiversiteit. Kortom, de vraag is wat het uiteindelijke gevolg is van je beleidskeuzes. Hier in Wageningen overzien we dat grote plaatje.”
In Apeldoorn wordt geëxperimenteerd met bokashi, een alternatief voor compost. Foto: Edwin Keijsers
In Apeldoorn voeren WUR-onderzoekers samen met lokale beleidsmakers vijf verschillende ‘demonstraties’ uit, een soort praktijkacties. “We experimenteren bijvoorbeeld met bokashi, een alternatief voor compost. Kun je bokashi maken uit herfstblaadjes, en daarmee weer de parken en groenstroken van de stad bemesten? Ook willen we met een 3D-printer voorwerpen produceren uit bladvezels van de Japanse duizendknoop, een hardnekkig onkruid. En we gaan parkafval omzetten naar biochar, een bodemverbeteraar.” Bij alle experimenten geldt: de onderzoekers willen laten zien dat het kán, en tegelijkertijd onderzoeken of zo’n initiatief technisch, ecologisch én sociaal haalbaar is. “Dat betekent dat we pragmatisch kijken”, zegt Keijsers. “Kunnen we zo’n 3D-geprint object daadwerkelijk in een fabriek laten maken? En als we willen bemesten met bokashi, wat moet je dan concreet regelen?”
Zeven Europese steden testen oplossingen om meer circulair te zijn via het door de EU gefinancierde CityLoops-project. In deze video wordt verteld welke pilots gedaan worden.
Succesfactoren
In hun zoektocht kijken de Wageningse experts niet alleen naar technische oplossingen. “Ook het sociale en ruimtelijke aspect is bij dit soort vraagstukken cruciaal”, vertelt senior onderzoeker bij Wageningen Environmental Research Carmen Aalbers, die ook als adviseur betrokken is bij CityLoops. “Een stad circulair maken is een enorme ambitie, dat lukt je niet met alleen een groep ambtenaren. Je moet het echt met de hele stad doen.” Lokale gewoonten, cultuur en draagvlak zijn daarom belangrijke succesfactoren, legt ze uit. “Kijk, je kunt wel een systeem bedenken om gft-afval te hergebruiken. Maar in sommige plaatsen zijn inwoners misschien gewend om hun schillen zelf te composteren – dan heeft zo’n actie geen zin. Sowieso: een grote stad heeft te maken met heel andere groenafvalvraagstukken dan een gemeente die bestaat uit een aantal kleine dorpen.”
Bij de vertaling van wetenschap naar beleid komt nog meer kijken. “Je moet goed onderzoeken of een oplossing aansluit bij de thema’s die op dat moment in een gemeente spelen”, aldus Aalbers. “We checken dus of de kennistools passen bij de werkpraktijk van bestuurders. Ook de vorm waarin je je boodschap overbrengt maakt verschil: met een duurzaamheidsexpert voer je andere gesprekken dan met een beleidsambtenaar.”
“
Straks weten we: hartstikke leuk om blaadjes te recyclen, maar voedselafval maakt pas écht impact
In het CityLoops project wordt parkafval omgezet in biochar, een bodemverbeteraar. Foto: Shutterstock
Bovendien, vult Edwin Keijsers aan, moet je kritisch blijven of een circulaire oplossing écht zin heeft. “Duurzaamheid is hip, maar lang niet alle initiatieven hebben voldoende impact. Door daar met een wetenschappelijke bril naar te kijken, willen wij het kaf van het koren scheiden.”
Kruisbestuiving
Dankzij CityLoops komen Nederlandse wetenschappers en beleidsmakers in contact met de expertise van hun collega’s in andere Europese steden. “Voor een stad als Apeldoorn is dat erg waardevol”, zegt Aalbers. “Je zit met zo’n project toch in de frontlinie van de ontwikkelingen. Zowel voor ons in Wageningen als voor onze buitenlandse partners biedt CityLoops een mooie kans om kennis tussen landen uit te wisselen.” Die kruisbestuiving werkt door op meerdere manieren. Onderzoekers van Wageningen Research delen de ervaring die ze in CityLoops opdoen ook weer met andere WUR-onderzoeksprojecten en externe partners. Aalbers: “Elders op de campus doen collega’s bijvoorbeeld een andere studie met bokashi. Dan zeggen wij: goh, ga ook eens in Apeldoorn kijken. Bovendien nemen we de inzichten die wij als onderzoeksgroep opdoen weer mee in ons contact met andere Nederlandse steden.”
Circulair aanbesteden
Het project CityLoops is nu drie jaar bezig en loopt nog tot in 2023. Naast de experimenten per stad onderzoekt het team ook hoe de groenstromen in steden precies in elkaar zitten, en waar je dus de meeste impact kunt maken. Keijsers: “Straks weten we bijvoorbeeld: hartstikke leuk om blaadjes te recyclen, maar als je écht impact wilt hebben moet je je richten op voedselafval.” Ook bekijken de deelnemers hoe je als gemeente het beste een circulaire aanbesteding kunt opzetten. En ze berekenen aan de hand van kerngetallen in hoeverre de verschillende experimenten een stad inderdaad meer circulair hebben gemaakt. Uiteindelijk wil men al die kennis delen met andere steden in Europa. “Zo hopen we dat het netwerk van circulaire gemeentes zich steeds verder uitbreidt.”
Europese onderzoekscontext
CityLoops draagt bij aan de volgende Europese beleidsuitdaging: Circulair afvalbeleid ontwikkelen in steden
Betrokken groepen vanuit Wageningen University & Research: Wageningen Food & Biobased Research, Wageningen Environmental Research Betrokken Europese landen: Denemarken, Finland, Nederland, Noorwegen, Portugal en Spanje
Looptijd: 2019 – 2023
Deel dit verhaal