GLOBAL FOOD AND NUTRITION SECURITY
Groente op wielen
Beeld: Shutterstock
DOOR Hanny Roskamp
Onderzoek naar de betekenis van gezonde voeding voor de Nigeriaanse stadsbewoner biedt aanknopingspunten om mensen in Afrikaanse steden te stimuleren om gezonder te eten.
NIGERIA is een ontwikkelingsland, waar voedselschaarste altijd nog een rol speelt, maar in de steden de middenklasse groeit. Steeds meer mensen laten het platteland achter zich, waardoor Nigeria sinds 2018 officieel een urbaan land is geworden.
De Nigeraanse stedeling heeft meer te besteden waardoor minder sprake is van zichtbare honger, maar door ongezonde eetpatronen is verborgen honger in opkomst. Bij verborgen honger ontstaat een gebrek aan vitamines, mineralen en andere nutriënten. Soms gaat dat – vooral in de groep kwetsbare armen - hand in hand met obesitas.
Voedselonzekerheid
Ontwikkelingseconoom Thom Achterbosch van Wageningen University & Research: “Vanuit de overheid is er weinig stimulans voor een gezonder eetpatroon. Het land heeft een geschiedenis van voedselonzekerheid, dus de prioriteit ligt bij het vullen van de rijst- en graanschuren. Als mensen daar gesubsidieerde rijst kunnen halen is de verkiezingsbelofte vervuld.”
Boeren worden wel gestimuleerd om gevarieerder te produceren, zegt Achterbosch, maar de stap naar de markt wordt nauwelijks gemaakt. “Er is weinig variatie in groentes, en de groentes die er zijn, zijn niet gesneden, gekookt of gewassen. En er zijn ook nauwelijks ‘gemaksgroentes’, zoals voorgesneden groente uit een zakje, blikgroente of diepvriesgroente.”
Drukke markt in Lagos, Nigeria. Door het groeiende aantal stedelingen is Nigeria sinds 2018 een urbaan land. Foto: Shutterstock
Reden om in te zoomen op wat er speelt in Nigeria, met marktonderzoekstechnieken van hier. De onderzoeksvraag waar consumentenonderzoeker Harriëtte Snoek mee aan de slag ging, was: ‘Hoe kunnen we mensen in Afrika meer groente laten eten?’
Snoek: “We weten dat dit een probleem is, omdat het kopen en bereiden van groente door onder andere de lange reistijden vaak in het gedrang komt. De groente ligt ’s morgens vers op de markt, maar het is lastig om daar eerst langs te gaan als je een baan hebt.” Daarnaast is Nederland deskundig op het gebied van groente, dus “het is ook een kans om onze kennis te exporteren”.
Snoek stelde vragenlijsten op en voerde interviews uit in samenwerking met onderzoekers van het International Institute of Tropical Agriculture (IITA). Gezondheid bleek sterk te leven onder de Nigerianen. Het was voor hen een belangrijk motief bij het kopen van voeding. Dat groentes gezond zijn, is ook in Nigeria algemeen bekend. Snoek: “Al zijn er mensen die aangeven dat ze groente niet goed verdragen. We weten niet of dat ligt aan gaten in de kennis, of dat er iets anders speelt.”
Door ongezonde eetpatronen is verborgen honger in opkomst in Nigeria
Het loopt vooral mis met de verkrijgbaarheid, bleek uit de enquêtes. Omdat een groente niet in het seizoen is, of te duur. Verder is de lange bereidingstijd – het wassen, snijden en koken - een barrière voor de drukbezette stedeling. Populaire schotels zoals stew en soup moet ook echt op de traditionele manier klaargemaakt worden.
Snoek: “Ook het vers houden blijkt een probleem omdat niet iedereen een koelkast heeft. En dan is er nog het consumentenvertrouwen. Toezicht op de kwaliteit vanuit de overheid is er nauwelijks. Misschien dat daarom groentes wel zolang worden gekookt.”
De Nigeriaanse definitie van gezondheid bleek op sommige punten te verschillen van de onze. Dat is een kwestie van doorvragen, want als de onderzoekers klakkeloos aannemen dat gezondheid daar hetzelfde betekent als hier, gaat het mis.
De groente ligt ’s ochtends vers op de markt, maar het is lastig om daar langs te gaan als je een baan hebt. Foto: Jordi C/Shutterstock
Dankzij het project Veg-On-Wheels zijn Nigerianen meer groente gaan eten. Foto: Veg-On-Wheels
Snoek: “In Nederland denken we meteen aan vezels en vitamines, daar ziet men het breder. Geeft een maaltijd een vol gevoel? Kun je de dag erop doorkomen? Is het veilig? Ook heel belangrijk vindt men ‘blood building’. Niet zo vreemd als je beseft dat er veel malaria en bloedarmoede is.”
De onderzoekers keken nog niet naar de kennis die Nigerianen hebben over groente. Snoek: “Wel zagen we dat Nigerianen die in de enquête aangaven dat ze veel verstand hebben van de bereiding van groente ook meer groenten eten. Daar zouden we meer over willen weten.”
Traditionele ideeën
Het beeld dat de onderzoekers kregen is dat er vooral traditionele ideeën leven over de bereiding. Men weet mogelijk niet dat het onnodig is om groente zo lang te koken en dat dit ten koste gaat van vitamines. Ook is men bang voor bestrijdingsmiddelen en kunstmest, dingen die in de gesprekken voorbijkwamen, en waarvan we graag zouden onderzoeken hoe dat precies zit.”
Het is nog onduidelijk hoe de kennis kan worden ingezet om het aanbod te verbeteren. Maar gaande het project ontstond er vanuit een samenwerking met de Federal University of Technology Akure (FUTA) het idee voor een interventie. In de Nigeriaanse steden fietsen verkopers rond die zuiveldrankjes aan de man brengen. Hun fietsen zijn voorzien van een koelbox. Het idee was om dergelijke fietsen in te zetten om gewassen, gesneden en voorverpakte groentes te verkopen onder de naam Veg-On-Wheels.
Er liggen enorme kansen om de economische ontwikkeling in Nigeria te stimuleren. Foto: Shutterstock
Parallel aan deze interventie zette Snoek een onderzoek op om te achterhalen wie de ‘groente op wielen’ kocht, waarom de groente werd gekocht en of het daadwerkelijk leidde tot een hogere groenteconsumptie.
Snoek: “Het bleek een succes. Binnen drie weken was er al een imitator op de markt, al verkocht hij ongewassen groente. De klanten gaven aan dat ze meer groente gingen eten. Ook kan het onderzoek inzicht geven in de motieven voor de aankoop. Zo bleek dat voor sommigen het motief om de groente te kopen was dat die ‘veiliger’ leek. Nu speelde de locatie misschien ook een rol in het succes: op de campus en bij de ministeries.”
De onderzoeksvraag was: ‘Hoe kunnen we mensen in Afrika meer groente laten eten?’
Naast kennis die kan helpen om de Nigeriaanse stedeling ‘aan de groente te krijgen’ betekende de samenwerking dat er kennisoverdracht plaatsvond tussen de studenten en onderzoekers in Nigeria en de Wageningse onderzoekers. “Studenten vroegen ons bijvoorbeeld waarom ze meerdere keren dezelfde vraag moesten stellen. Wij konden dan uitleggen hoe het werkt met statistische betrouwbaarheid.”
Nigeriaanse gebruiken
Omgekeerd leerden de onderzoekers ook veel van de Nigerianen, over het doen van onderzoek in Nigeria, en ze kregen inzichten in Nigeriaanse gebruiken. Snoek: “Zo leerden we dat tomaten en uien niet als groenten gezien worden dus als je vraagt naar groente krijg je antwoord over bladgroenten. Wil je iets over tomaten weten dan moet je daar specifiek naar vragen.”
Achterbosch: “Die ervaring die we opdeden met keuzemotieven van consumenten en deze interventie is belangrijk. We werken dit nu verder uit in samenwerking met Agriculture for Nutrition and Health (A4NH) binnen het internationaal onderzoeksconsortium CGIAR dat gefinancierd wordt door internationale donoren. In Wageningen spreken wij de taal van de private sector, daarom zijn we voor deze groep interessant. We zien dat de vraag naar groente in Nigeria gaat toenemen. Er is nu al te weinig beschikbaar omdat er onvoldoende wordt ingezaaid, dus daar liggen enorme kansen om de economische ontwikkeling te stimuleren.”
WIE
Thom Achterbosch, projectleider en ontwikkelingseconoom en Harriëtte Snoek, consumentenonderzoeker, Wageningen Economic Research
ONDERZOEK
Food Systems for Healthier Diets
TEAM
Onderzoekers van WUR en Federal University of Technology Akure (FUTA), Nigeria