POOLEXPEDITIE
Krill tellen op Antarctica
Beeld: Shutterstock
DOOR Hanny Roskamp | KENNISONLINE 2019
Walvissen, pinguïns en zeehonden zijn dol op krill. Maar ook de mens is fan van het kleine, kreeftachtige zeediertje. Omdat krill een sleutelrol vervult in het ecosysteem van Antarctica, is een duurzaam visserijbeleid belangrijk. Dat is waar het onderzoek van bioloog Fokje Schaafsma over gaat.
Marien bioloog Fokje Schaafsma vertelt over hoe het aangroeien en smelten van zee-ijs invloed heeft op de hoeveelheid krill en hun verspreiding.
Krill is een zeediertje dat nog het meeste lijkt op een garnaal. Het leeft in grote zwermen, overal in de zuidelijke oceaan. “Het is een geliefde voedselbron voor walvissen, zeehonden, pinguïns en vliegende zeevogels en vormt daarmee een essentieel onderdeel van het ecosysteem in dit gebied”, vertelt mariene bioloog Fokje Schaafsma van Wageningen University & Research.
Schaafsma doet onderzoek naar hoe het aangroeien en smelten van zee-ijs invloed heeft op de hoeveelheid dieren in een bepaald gebied en hun verspreiding. Doel van het Wageningse onderzoek is te kijken naar wat een veranderend klimaat voor gevolgen heeft voor het leven in het zee-ijs.
‘Een opwarmend klimaat kan grote gevolgen hebben voor de Antarctische voedselketen’
Vooral jonge krill is sterk afhankelijk van zee-ijs, vertelt Schaafsma. “We kijken of ze gebruik maken van het ijs, bijvoorbeeld als voedselbron of als schuilplaats.” Uit eerder onderzoek blijkt dat jonge krill sterk afhankelijk is van het zee-ijs als voedselbron. “De diertjes zitten in de winter dicht onder het ijsoppervlak, waar ze zich voeden met algen en andere organismen die in en op het ijs groeien. Een opwarmend klimaat en daarmee de verandering in de omvang, dikte en duur van zee-ijs kan grote gevolgen hebben voor de Antarctische voedselketen.”
Krill. Foto: Shutterstock
Om zicht te krijgen op de krillstand, voer de WUR-onderzoeker eind 2018 drie maanden mee met een Japans onderzoeksschip door de ijskoude wateren van Antarctica. Schaafsma: “omdat het gebied lastig te bemonsteren is, is daar nog relatief weinig over bekend. Terwijl het belangrijk is te weten hoeveel krill er zit, vooral omdat er door de mens ook op wordt gevist.” Krill wordt onder meer gebruikt als voedsel voor de kweek van garnalen en vis, en in de cosmetische industrie, waar het wordt gebruikt in krill-oliecapsules.
Duurzame krillvisserij
De krill-survey helpt bij het maken van beleid voor een duurzame krillvisserij en bij het voorspellen van mogelijke gevolgen van klimaatverandering. “Op dit moment wordt er op de plek waar de expeditie was niet gevist op krill”, vertelt Schaafsma, “maar die mogelijkheid wordt wel besproken. Als het zover komt, moeten beleidsmakers vangstquota vaststellen en kijken of er gebieden zijn waar de visserij moet worden beperkt of afgesloten.”
Onderwaterbeelden van het zee-ijs op Antarctica. Foto: CC
Antarctische krill is de meest voorkomende soort in de Zuidelijke Oceaan. Foto: Shutterstock
Maar hoe breng je het leven in kaart dat zich op zo’n onbegaanbare plek, zo vlak onder en in het zee-ijs, ophoudt? Voorheen gebruikten onderzoekers duikers en robots die monsters namen van het water rond het zee-ijs, vertelt Schaafsma. “Dat was kleinschalig, je onderzocht een paar meter en op basis daarvan zei je iets over het hele gebied.”
Uniek Wagenings visnet
Schaafsma en haar collega’s gebruikten een uniek visnet, ontworpen door onderzoekers van Wageningen Marine Research. Met de Surface and Under Ice Trawl (SUIT), een groot, drijvend net, schrapen onderzoekers als het ware de onderkant van het ijs af. Om te voorkomen dat grote brokken ijs het net aan flarden scheuren, heeft het net een groot ijzeren frame dat de klappen opvangt en grote schotsen naar buiten werkt. Schaafsma: “de SUIT biedt ons voor het eerst de mogelijkheid om op grote schaal onder het ijs te kijken en te zien wat er in de bovenste twee meter van het water zit.”
Met de Surface and Under Ice Trail (SUIT), een uniek Wagenings visnet, wordt de bovenste laag van het water bevist. Door GEO / Illuteam43
Dankzij het unieke visnet vingen de onderzoekers ontzettend veel krill, dat met de standaardnetten – die veel dieper gaan – doorgaans werd gemist. Het kleine grut, zoals krill liefkozend door Schaafsma wordt genoemd, werd zorgvuldig geteld, gesorteerd, gemeten, in potjes gedaan en naar huis gestuurd voor nader onderzoek.
Wat is Schaafsma’s beeld na deze en eerdere onderzoeksexpedities? “Er zijn bepaalde plekken waar het duidelijk warmer is geworden en waar dus minder ijs is, zoals het Antarctisch schiereiland. Uit historische gegevens blijkt dat het waarschijnlijk is dat daar de krillstand de afgelopen jaren ook is afgenomen, maar het is nog niet duidelijk of dat door klimaatverandering, visserij of iets anders komt.”
Goed beleid voor natuurbescherming
Daarnaast hoeft het niet per se zo te zijn dat de hoeveelheid krill is afgenomen, de diertjes kunnen ook naar andere regio’s zijn vertrokken. Om dat te weten te komen moet je meerdere jaren dezelfde plek op dezelfde tijd bemonsteren, zegt Schaafsma. Ze hoopt dat haar informatie kan bijdragen aan het maken van goed beleid voor natuurbescherming en duurzame visserij. “We kunnen best gebruikmaken van de bronnen die de oceaan ons biedt, maar het is belangrijk dat we dat doen op een manier waarbij we het ecosysteem niet verstoren.”
KennisOnline betreft onderzoek van Wageningen University & Research dat wordt gefinancierd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV)