De complexiteit van de wereld in één model
Leestijd: 3 minuten
VEERKRACHT METHODOLOGIE
DOOR Inge Janse
November 2018
Wil je recht doen aan de werkelijkheid, dan moet je op zoek naar de complexiteit ervan. Vanuit die gedachte bouwt George van Voorn aan modellen die de veerkracht van een systeem beschrijven. Bijvoorbeeld bij overbevissing in de Filipijnen.
Filipijnen kiezen vaak vanwege het geld voor een carrière als tonijnvisser. Soms leidt dit tot overbevissing. De Filipijnse overheid probeert de vissers dan met financiële prikkels te verleiden ermee te stoppen. Dat werkt alleen niet. Vooral culturele normen en waarden blijken van belang: ‘Mijn opa is deze visserij begonnen, het is een schande voor mijn familie als door mij het bedrijf verloren gaat’.
Geelvintonijn wordt aangevoerd op de vismarkt in General Santos in de Filipijnen.
FOTO's Alamy
Blijkbaar zit de werkelijkheid dus complexer in elkaar dan het model dat beleidsmakers gebruiken. WUR-wiskundige George van Voorn onderzoekt daarom met collega’s welk model wél werkt. Het resultaat is bijvoorbeeld een sociaal-ecologische weergave van de veerkracht van tonijnvisserij in de Filipijnen. “Menselijk gedrag blijkt dan de belangrijkste component die aangepast kan worden. Bekijk je de veerkracht van een systeem zonder de mens, dan heb je niet de juiste bril op.”
Spelen met variabelen
De onderzoekers modelleerden daarom de visserij niet als biologisch systeem, maar als een agent based model. Daarin is het gedrag van individuen gecodeerd naar regels: hoe reageren zij op elkaar en het systeem? “Zo simuleren wij de realiteit. Vervolgens kun je spelen met de variabelen, zoals economische prikkels en sociale normen, en de uitkomsten bekijken.”
‘Financiële prikkels hebben geen nut om vissers te laten uittreden, maar sociale regels wél’
Zo bleek niet alleen dat financiële prikkels geen nut hebben om vissers te laten uittreden, maar ook dat je sociale regels daar wél voor kunt inzetten. “De vissers gebruiken boeien om vissen te lokken. De sociale norm is dat vissers niet bij elkaars boei in de buurt komen. Dat biedt via de spreiding van boeien mogelijkheden om de druk aan te pakken.”
Filipijnse vissers gebruiken boeien om geelvintonijn te lokken. FOTO Alamy
Voor die vertaling van ‘het systeem’ naar een agent based model, kwamen WUR-experts van allerlei domeinen samen. Wiskunde, biologie, beleid, economie, software: alles kwam voorbij, om maar zoveel mogelijk recht te doen aan de complexiteit van de werkelijkheid. “Dat leverde wetenschappelijk harde, maar niet onvriendelijke debatten op. We konden prima met elkaar door één deur, want we hadden met dat model een gemeenschappelijk doel.”
Voor de vertaling van ‘het systeem’ naar een agent based model, kwamen WUR-experts van allerlei domeinen samen.
Het nieuwe van Van Voorns werk zit in de complexiteit van het model. Vaak richt onderzoek zich op één onderdeel van een systeem, zoals economie, ecologie of sociologie. Van Voorn en zijn collega’s benaderen het probleem transdisciplinair, om te komen tot een domeinoverstijgend sociaal-economisch systeem. Via bestaande data maakten zij een model dat recht doet aan de werkelijkheid, inclusief alle onderliggende disciplines. “Dat moet ook wel, want alles heeft met alles te maken. Experts moeten hun silo uit, bij elkaar komen, en tot één overkoepelend concept komen.”
Duidelijk alternatief
Omdat dit soort interdisciplinair onderzoek in de kinderschoenen staat en zich niet zomaar laat vertalen naar acties, heeft Van Voorns model nog niet gezorgd voor een kentering in het denken bij Filipijnse beleidsmakers. “Mijn co-auteurs praten met stakeholders daar, om te kijken hoe het model uitgebouwd moet worden. Maar ons model biedt in ieder geval een duidelijk alternatief voor de oude modellen waar het beleid zich op baseert.”
‘Wiskunde, biologie, beleid, economie, software: alles kwam voorbij. Dat leverde wetenschappelijk harde, maar niet onvriendelijke debatten op’
Het échte verschil dat zijn werk maakt, is dat er een kleine sneeuwbal rolt door de wereld van onderzoek naar veerkracht. “Er is net een artikel gepubliceerd waarin we collega’s oproepen om systemen te zien als een sociaal-ecologisch systeem. Dat is het begin van bewustwording. Over twintig jaar weten we of deze oproep succesvol is geweest.”
De sneeuwbal wordt in ieder geval groter, want begin 2019 starten zestien onderzoekers, van sociologen en biologen tot wiskundigen en stedenbouwers, een groot project bij de vier technische universiteiten naar het modelleren van sociaal-ecologische systemen. “We hopen zo dit conceptuele idee beter bruikbaar te maken voor beleidsmakers, als een soort thermometer voor de veerkracht van een systeem.”
Naam
Dr. George van Voorn
Functie
Onderzoeker, universitair docent, bioloog en wiskundige bij Wageningen University & Research
Resilience onderzoek
Gebruik van wiskundige modellen voor onderzoek naar de veerkracht van halfnatuurlijke systemen, zoals landbouw, visserij en beheerde bossen
Team
Voor dit onderzoek werkt George van Voorn samen met een team van WUR-wetenschappers op het gebied van sociale economie en duurzame land- en tuinbouw