Bestaande alarmeringssystemen gebruiken voornamelijk optische beelden: gewone satellietfoto’s van de aarde, vertelt Reiche. “Daarop zag je vaak maandenlang niets, omdat er dan een dik wolkendek boven het Afrikaanse regenwoud hangt, vooral tijdens het regenseizoen. Landen als Congo en Gabon gelden als de meest bewolkte ter wereld.” Illegale houtkap werd tot nu toe dus vaak pas maanden na dato gezien en dan was ingrijpen te laat.

“Met de hoog resolutie radarbeelden die Sentinel-1 maakt, kunnen we dwars door de bewolking kijken, 365 dagen per jaar”, vertelt Reiche enthousiast. Vorig jaar draaide de onderzoeker het RADD-systeem op proef in een kleiner gebied: Indonesië, waar regenwoud sneuvelt voor palmolieplantages. Door samenwerking met Global Forest Watch - de internationale waakhond van bossen – en Google (die de enorme hoeveelheid data opslaat die het alarmsysteem verzamelt) heeft het WUR-team van Reiche nu op kunnen schalen naar het héle Afrikaanse regenwoud.

Beeldvorming door radargolven maakt dat je door wolken kunt kijken, maar ook dat je heel ver kunt inzoomen op de grond en dat is precies wat nodig is in Afrika, zegt Reiche. Daar is de ontbossing per locatie namelijk relatief kleinschalig, in tegenstelling tot in Zuid-Amerika en Indonesië waar meestal grote stukken regenwoud plaatsmaken voor soja- en palmolieplantages. In het Congobekken zijn er grofweg twee oorzaken van ontbossing. Commerciële partijen kappen tropisch hardhout om te verhandelen en de lokale bevolking kapt voor eigen gebruik: het kale land gebruiken ze voor landbouw en de boomstammen om houtskool van te maken.

De commerciële jongens – lokale handelaren, maar ook grote spelers uit bijvoorbeeld China - halen alleen de bomen uit het bos die ze nodig hebben voor de export. Reiche: “Dat noem je selectieve bomenkap: ze maken paden in de jungle en kappen links en rechts daarvan alleen de bomen die ze goed kunnen verkopen.” Alleen als je heel ver inzoomt op de kaart is die ontbossing te zien. Dat geldt ook voor de ‘plukjes’ regenwoud die locals kappen. De RADD-techniek kan inzoomen tot tien bij tien meter nauwkeurig: de toppen van bomen dus.

Mooi, zo’n systeem dat veel beter zicht biedt, maar hoe gaat dat de illegale kap tegen? Reiche: “Ons alarmsysteem wordt overgenomen op de site van Global Forest Watch. Zij monitoren al jaren ontbossing wereldwijd en hebben bovendien uitstekende contacten ter plaatse met overheden en andere partijen die ontbossing tegengaan: ngo’s als Greenpeace en WWF, maar ook lokale belanghebbenden als rangers die een nationaal park beschermen. Via de app van Global Forest Watch hebben die rangers straks ook toegang tot de RADD-alarmeringen: ze zien op hun mobieltje waar op dat moment bomen sneuvelen en kunnen dan ingrijpen.”

Natuurbeschermingsorganisatie WWF is heel blij met het Wageningse RADD-alarmsysteem, vertelt adviseur Jorn Dallinga, tevens WUR-alumnus. “We weten nu veel beter waar bomen sneuvelen en kunnen daarop actie ondernemen. Met alleen de optische satellietbeelden waren we vaak te laat om in te grijpen. Nu kunnen we sneller in actie komen en dat moet ook: de ontbossing in het Congobekken voltrekt zich in een snel tempo. Het Afrikaanse tropische regenwoud is een bron van biodiversiteit, bedreigde diersoorten zoals de bosolifant en de berggorilla hebben er hun thuis. Bovendien zijn de veengronden een natuurlijke manier om CO₂ op te slaan, als dat vrij komt gaat de klimaatverandering nog sneller.”

Vanaf nu geldt dus: als er een rood plekje op de RADD-kaart verschijnt, meteen erop af? Idealiter wel, zegt Dallinga. “Maar lokale handhaving is vaak complex: vanwege beperkte capaciteit, onduidelijke mandaten en regelgeving. Bovendien heb je te maken met verschillende partijen: zoals lokale gemeenschappen die voor eigen gebruik bomen omhakken of handelaren die illegaal tropisch hardhout op de markt verkopen. En dan kan het ook nog zo zijn dat die handelaren de lokale gemeenschap inhuren voor de kap.”