Vijf jaar klimaatakkoord: ‘We kunnen de aarde leefbaar houden’
Wageningen Climate Solutions
Herbebossingsproject in Zuid-Amerika. Foto: Shutterstock
DOOR Francine Wildenborg - December 2020
Vijf jaar geleden sloten 196 landen het VN-Klimaatakkoord van Parijs. De ambitieuze afspraken zijn niet in een la blijven liggen, tot groot genoegen van WUR-hoogleraar Milieusysteemanalyse Rik Leemans. Eindelijk wordt de opwarming van de aarde serieus genomen, vindt hij. “Het lijkt erop dat we, met alle aangekondigde maatregelen, de temperatuurstijging kunnen beteugelen.”
Groenland smelt en u ziet de toekomst rooskleurig in?
“De smeltende ijskappen in Groenland en Antarctica zijn het resultaat van decennialange klimaatverandering, dat effect doe je niet teniet in een paar jaar. Maar de ombuiging die nu gaande is, is hoopvol. Het Klimaatakkoord in 2015 was het kantelpunt en in plaats van dat de deelnemende landen de teugels hebben laten vieren nadat ze hun handtekening hebben gezet, hebben ze de ambitieuze doelen nóg verder aangescherpt. Europa is aan de slag gegaan met een Green Deal (EU klimaatneutraal per 2050), Joe Biden heeft grootse plannen in de VS en ook China, Japan en Zuid-Korea zijn met extra aanscherpingen gekomen zodat ze over twintig tot veertig jaar klimaatneutraal zijn.”
Wat leveren al die plannen op?
“Vijf jaar geleden werd de opwarming van de aarde geraamd op 3,7 graden in het jaar 2100. Dat zou onleefbare omstandigheden opleveren: grote delen van de wereld zouden overstromen, andere lijden onder extreme droogte, bosbranden nemen enorm toe en er ontstaan ernstige drinkwater- en voedseltekorten. In eerste instantie spraken de deelnemende landen in 2015 met elkaar een maximale toename van 2 graden af, maar op het allerlaatste moment werd dat aangepast naar een streven van 1,5 graad. Met name onder druk van eilandlanden zoals de Maldiven en Mauritius, die anders door de stijgende zeespiegel onder water zouden komen te liggen.”
Steeds heviger regenbuien leiden tot overstromingen in steden. Foto: Shutterstock
Naar 1,5 graden in tachtig jaar: is dat realistisch? Onlangs bleek dat we afstevenen op 3 graden opwarming, óndanks minder uitstoot van broeikasgassen door corona.
“Klopt, maar dat is gebaseerd op de situatie van vijf maanden geleden. Toen hadden China, Japan en Zuid-Korea hun aanscherpingen nog niet bekend gemaakt en was de Europese Green Deal nog geen feit. Neem je die recente ontwikkelingen wél mee – zoals mijn collega Niklas Höhne in zijn doorlopende onderzoek Climate Action Tracker heeft gedaan - dan blijft de opwarming van de aarde beperkt tot 2,1 graden over tachtig jaar. Mits álle plannen die landen hebben gemaakt in het Klimaatakkoord plús de aanscherpingen die er de jaren daarna zijn bijgekomen worden uitgevoerd.”
WE VERLIEZEN ELKE DAG AAN BIODIVERSITEIT: KWETSBARE KORAALRIFFEN STERVEN IN HOOG TEMPO AF
Maar met 2,1 haal je het klimaatakkoord niet.
“Ik moet eerlijk zeggen dat het ook wel heel lastig wordt om de opwarming te beperken tot 1,5 graad. Daarvoor gaat de transitie naar duurzame energie te langzaam. Maar we moeten wel naar klimaatneutraliteit blijven streven. Want of de opwarming de komende tachtig jaar nu 1,5 of 2 graden is: de klimaatverandering gaat door. Vonden we vijftien jaar geleden een regenbui van 25 millimeter nog fors nu zijn we al gewend aan buien van 80 millimeter. En we verliezen elke dag aan biodiversiteit: de kwetsbare koraalriffen sterven in hoog tempo af, over dertig jaar zijn ze mogelijk verdwenen.”
Dat klinkt alsof we de aarde sowieso niet gaan redden?
“Deels niet, maar als we zo klimaatneutraal mogelijk gaan handelen, blijven de omstandigheden leefbaar. We kunnen ons daarop inrichten, door bijvoorbeeld te zorgen dat we de extremere regenval weten op te vangen, zeewering verstevigen en bomen aanplanten om zo veel mogelijk koolstof vast te leggen (bomen kunnen CO2 opslaan en voorkomen zo dat het in de lucht terechtkomt, red.).”
Door toenemende droogte zijn er steeds vaker bosbranden. Foto: Shutterstock
Handelen we wel snel genoeg?
“Als je het echt goed wil doen moet je bijvoorbeeld massaal stoppen met autorijden, of in elk geval niet meer in een benzine- of dieselauto. Maar die voertuigen worden vandaag nog aangeschaft en gaan zeker vijftien jaar mee en blijven dus al die tijd vervuilen. De kolencentrales die recent zijn gebouwd zijn superefficiënt, maar ze blijven nog tig jaren broeikasgassen uitstoten. Kortom, we kunnen wel klimaatneutraal willen zijn, maar de transitie naar een nieuw energiesysteem duurt jaren. Bovendien zijn het politieke keuzes: Nederland zou nu al CO2 kunnen opslaan onder de Noordzee en daar grotere windmolenparken aanleggen. We zouden vervuilende bedrijven meer belasting kunnen laten betalen, maar we doen het (nog) niet.”
Oké, dat is Nederland, maar is het niet veel belangrijker dat de grootste vervuilers – met China bovenaan - beter hun best doen?
“Nee, dat vind ik dus echt onzin. Als land heeft China netto de grootste uitstoot van broeikasgassen, maar niet als je het omrekent per hoofd van de bevolking. Dan staan de Golfstaten en Luxemburg (door hoog energiegebruik en veel grote, luxe auto’s) bovenaan, daarna komen de Verenigde Staten en Australië. Nederland staat dertigste in dat rijtje. Maar het gáát niet om kijken wie het stoutste jongetje van de klas is. Klimaatverandering bestrijden is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. China kan nog zo goed zijn best doen, maar als wij in Nederland massaal Chinese plastic producten consumeren dan heb je nog geen effect.”
U zegt: een betere wereld begint bij jezelf?
“Als we allemaal besluiten minder auto te rijden (breng je kind met de fiets naar school!), onze huizen te isoleren en zonnepanelen te leggen, helpt dat zeker. Maar het zet natuurlijk meer zoden aan de dijk als de overheid dat soort aanpassingen nationaal verplicht stelt. En nog mooier is als er in Europees verband strenge afspraken worden gemaakt. Ik vind dat Frans Timmermans (Eurocommissaris van klimaat, red.) het heel goed doet met zijn Europese Green Deal: dat betekent dat er na 2050 geen opwarming van de aarde meer mag plaatsvinden door menselijk toedoen. Om dat te realiseren komt er jaarlijks 260 miljard euro vrij.”
De landbouw is een van de grootste producenten van het broeikasgas methaan. Foto: Shutterstock
Maar het is Timmermans niet gelukt om binnen de EU afspraken te maken over de uitstoot van de landbouw.
“Nee dat is erg jammer, want landbouw en veeteelt zijn een grote factor in de uitstoot van broeikasgassen als methaan en lachgas. Maar Timmermans geeft niet op, ik denk dat hij dat de komende jaren nog wel rond krijgt.”
Hoe schadelijk is het dat de Klimaatconferentie door corona een jaar is uitgesteld?
“Ik denk dat dat wel meevalt. Je kunt je namelijk afvragen hoe zinvol het is om een congreshal te vullen met tienduizend onderhandelaars: dat levert een traag proces op. Door corona zie je dat er achter de schermen veel gebeurt en landen onderling met elkaar om tafel zijn gegaan, zoals de EU en een aantal Aziatische landen.”
En hoe zit het dan met de VS, daar is onder Trump weinig gebeurd? Hij heeft zich nota bene teruggetrokken uit het Klimaatakkoord.
“Inderdaad... Gelukkig is Joe Biden in aantocht en het is te hopen dat hij ook de meerderheid in de senaat haalt, zodat hij zijn klimaatagenda snel kan doorvoeren. Wat dat betreft is het eigenlijk wel goed dat de klimaatconferentie niet nu – tijdens de laatste maanden van Trump – plaatsvindt. Of de conferentie nu in 2020 of 2021 plaatsvindt, dat in 2015 op het laatste moment is afgesproken elke vijf jaar te evalueren in plaats van tien jaar is goud: dat houdt de druk erop.”
DOOR CORONA ZIE JE DAT LANDEN ONDERLING MET ELKAAR OM TAFEL ZIJN GEGAAN
KLIMAATAKKOORD PARIJS
Na diverse mislukte klimaattops – waaronder de bijeenkomst in 2009 van ruim honderd wereldleiders in Kopenhagen – lukte het op 12 december 2015 in Parijs wél om tot een klimaatakkoord te komen. Liefst 196 landen zetten hun handtekening onder het akkoord met als belangrijkste doel de opwarming van de aarde door menselijk toedoen tegen te gaan. Destijds werd nog rekening gehouden met een stijging van de gemiddelde temperatuur met 3,7 graden in het jaar 2100. In eerste instantie werd in Parijs een maximale stijging van 2 graden afgesproken, maar op het laatste moment werd dat aangescherpt tot 1,5 graad. In Parijs werd ook afgesproken dat er elke vijf jaar een evaluatie zou worden gehouden. Die klimaatconferentie had de eerste twee weken van december in Glasgow moeten plaatsvinden, maar is door corona uitgesteld tot volgend jaar.
Meer informatie op de site van de Rijksoverheid het KNMI en het Planbureau voor de Leefomgeving
