Stad als aanjager van duurzamer voedsel­systeem

Die andere partners zijn essentieel, benadrukt Dijkshoorn. “Daarom hebben we naast de elf living labs in de steden, ook een proeftuin waarin we met investeerders – van banken en beleggingsmaatschappijen tot stichtingen die familiekapitaal beheren – bekeken welke voedselinitiatieven ze willen ondersteunen als een maatschappelijke belegging, en hoe steden dat traject voor investeerders kunnen vergemakkelijken. Uiteindelijk wil je een systeem optuigen dat toekomstbestendig is. Grotendeels betekent het dat er een goed verdienmodel in moet zitten.”

Hoewel het initiatief van het omgooien van het voedselbeleid vaak vanuit steden komt, is het wel van belang met andere overheden samen te werken, zegt Achterbosch. “In Nederland houdt de provincie zich ook bezig met voedsel, maar dan vanuit het perspectief van het platteland en dat is van belang. Want stad en platteland hebben elkaar nodig om de uitdagingen aan te gaan rondom klimaat, biodiversiteit en leefbaarheid. Bovendien biedt een provincie kans bij innovatie, omdat zij daar middelen voor beschikbaar heeft.” Naast de provincie is ook het Rijk belangrijk. Achterbosch: “Steden kunnen niet in hun eentje regelen dat gezond voedsel betaalbaarder wordt in vergelijking met ongezonde bewerkte producten. Een gemeente is nauwelijks bevoegd om in te grijpen in de voedselomgeving. Zo ontbreekt wetgeving om een grens te stellen aan de dichtheid van fastfoodrestaurants in een buurt of wijk.”

Volgens Achterbosch zit het landelijke Nederlandse voedselbeleid wat dat betreft op slot. “Als er op Europees beleidsniveau wel stappen worden genomen, zou dat Nederland een belangrijk zetje kunnen geven. Denk aan een Europese sustainable food law, waardoor bijvoorbeeld reclames voor ongezond voedsel worden verboden, vetgehaltes van bepaalde producten worden begrensd en milieukosten in de prijs worden doorberekend.” Dat zijn controversiële beleidsopties waarin op heel korte termijn niet veel verandering te verwachten is, geven Achterbosch en Dijkshoorn toe. “Maar er is wel degelijk beweging. Dat zie je aan het wereldwijde pact van Milaan, maar ook door Food Trails: niet voor niets heeft de EU dit project uitgezet. Daarnaast zijn er diverse andere subsidieprogramma's waarop steden een beroep kunnen doen. De EU beschouwt steden namelijk als een belangrijke aanjager van duurzame innovatie, die bijdraagt aan de Farm to Fork strategie (vergroenen voedselvoorziening, red.) en de Green Deal (klimaatdoelen EU, red.).”

Het is dus echt de bedoeling dat er concrete stappen worden gezet in de komende jaren, legt Dijkshoorn uit. “Food Trails sluit daarom ook aan bij bestaande verbanden, zoals Eurocities, waarin een actieve werkgroep Voedsel zit die lobbyt en beleidsvoorstellen ontwikkelt. Gemeentes zitten het dichtst op hun burgers en zien als eerste dat het anders moet. Laten we hun initiatieven gebruiken om het systeem te hervormen.”