Het doel is om beleidsmakers betere keuzes laten maken doordat zij begrijpen hoe water, energie, voedsel, land en klimaat met elkaar samenhangen. Foto: Shutterstock
Geschatte leestijd: 9 minuten
Hoe maak je het voor beleidsmakers inzichtelijk dat ogenschijnlijk simpele keuzes op het gebied van water, energie en voedsel, grote en complexe gevolgen kunnen hebben voor het klimaat? Wageningse onderzoekers ontwikkelden samen met hun Europese collega’s het antwoord: een online game.
De Romeinse dichter Horatius zei het al: “Diegene verwerft algemene bijval, die het nuttige met het aangename verenigt.” Utile dulci dus. Dat is dan ook wat de onderzoekers van Wageningen University & Research met SIM4NEXUS voor ogen hadden: een serious game waarin plezier gekoppeld is aan leereffecten bij de spelers. Zo gezegd, zo gedaan: in SIM4NEXUS kan iedere geïnteresseerde proberen de beste keuzes te maken voor een land dat zo min mogelijk CO₂ uitstoot en zo efficiënt mogelijk omgaat met zijn grondstoffen. Het hogere doel van de – online voor iedereen gratis beschikbare – game: beleidsmakers betere keuzes laten maken doordat zij beter begrijpen hoe de domeinen water, energie, voedsel, land en klimaat met elkaar samenhangen.
Wisselwerking
De naam SIM4NEXUS slaat op twee concepten, legt klimaateconoom en projectleider Floor Brouwer van Wageningen Economic Research uit. Enerzijds op SimCity, een computerspel uit 1989 waarin je als burgemeester van een digitale stad ervoer wat er allemaal komt kijken bij stedelijke ontwikkeling. Anderzijds op ‘nexus’, een technisch begrip voor de verbanden die bestaan tussen domeinen. “Voor voedselproductie heb je water en energie nodig”, vertelt Brouwer over de nexus van de game, “maar water is ook nodig voor energie, en van voedselgewassen kun je ook energie maken. Voor al die zaken heb je land nodig, en wat je daar precies mee doet heeft invloed op het klimaat. Die wisselwerkingen worden al heel snel gecompliceerd.”
“
Iedereen kan proberen de beste keuzes te maken voor zo efficiënt mogelijk gebruik van grondstoffen
Voor water en voedsel is energie nodig, een belangrijk domein voor beleidsmakers. Foto: Shutterstock
SIM4NEXUS wil daarom mensen spelenderwijs beter laten begrijpen wat de ingrijpende gevolgen van schijnbaar simpele keuzes zijn. Die spelscenario’s zijn uitgewerkt voor vijf case studies (beleidsopgaven uit Griekenland, Azerbeidzjan, Letland, Nederland en Verenigd Koninkrijk) en de vijf nexus-domeinen. De onderzoekers ontwikkelden voor elke casus modellen die deze werkelijkheid beschrijven, zodat duidelijk wordt hoe elke keuze de situatie ten goede of ten kwade beïnvloedt.
Verkeerde keuzes
Voor de casus in Nederland moet je bijvoorbeeld proberen zo goed mogelijk biomassa te telen om zoveel mogelijk energie op te wekken, waarbij je tegelijkertijd rekening houdt met eisen aan voedselproductie. Dat doe je door voor elke vijf jaar te verzinnen welk beleid nodig is. Maar pas op! Want maak je de verkeerde keuzes, dan gaat dit ten koste van de voedselproductie, de benodigde hoeveelheid land, het watergebruik en het klimaat. “Bij biomassa wordt vaak de rol van water vergeten. Als je die erbij neemt, kun je beter besluiten welke planten je verbouwt voor menselijke consumptie, en welke voor energieproductie.” Daarnaast is er een mondiale versie van SIM4NEXUS. Dat is geen echt spelscenario, maar een vereenvoudigde versie van de werkelijkheid die niettemin laat zien hoe ingrijpend de gevolgen kunnen zijn van schijnbaar eenvoudige keuzes.
Deze korte video laat zien hoe het online spel SIM4NEXUS werkt.
Geen makkelijke kost trouwens, benadrukt Brouwer, zo’n casus vertalen naar een spel. “Het was a hell of a job om de situatie te checken bij beleidsmakers, te vertalen naar modellen, die te vullen met data, en draaiend te krijgen.” De basis voor het onderliggende complexe web van oorzaken en gevolgen zijn zogeheten systeemdynamische modellen. Dit zijn formules uit de jaren ‘60 waarin gekeken werd naar de wisselwerking tussen variabelen. Systeemdynamische modellen stonden onder meer aan de wieg van het bekende ‘Grenzen aan de groei’-rapport van de Club van Rome uit 1972. Hierin werd voor het eerst op overtuigende wijze aangetoond dat door de verwachte bevolkingsgroei de beschikbare hoeveelheid land voor voedsel en energie de beperkende factor zou zijn.
Sessies met tachtig deelnemers
Toen het Wageningse team begon met SIM4NEXUS, was de ambitie om een échte multiplayer-game te maken, waarbij individuele spelers waar ook ter wereld digitaal samen zouden komen om tegen elkaar te spelen. Dat bleek alleen een brug te ver. Daarom werd die ambitie bijgesteld. SIM4NEXUS is nu een spel waarbij één persoon inlogt en vervolgens met een groep mensen (fysiek of digitaal) overlegt welke besluiten er tussen 2020 en 2050 gemaakt moeten worden. Die technische beperking lijkt geen probleem voor het gebruik van de game. “We hebben weleens sessies met tachtig deelnemers gedaan, verdeeld over vier groepen, maar ook met vijftien studenten in Litouwen in groepen van twee à drie personen.”
Soms wordt Brouwer, die deze sessies ook zelf begeleidt, nog verbaasd door de uitkomsten van het spel. “Ik had SIM4NEXUS al vaak gespeeld en elke keer geconcludeerd dat we onze klimaatdoelen niet konden bereiken. Maar toen ik het spel over Griekenland speelde met promovendi uit meerdere landen die veel slimmer waren dan ik, kon er toch een goede score worden behaald. Dat leverde twee conclusies op: je moet vroeg genoeg beginnen en het wordt duur.” Of de uitkomsten van het spel 100 procent overeenkomen met de werkelijkheid, doet er volgens Brouwer minder toe. “Je wilt laten zien waar er openingen zijn, en vervolgens daar met elkaar over praten. Idealiter zijn je medespelers experts in andere domeinen van de nexus. Het spel spelen is essentieel, maar het gesprek daarna over de oplossingen is net zo belangrijk.”
Prachtig project
Op beleidsniveau vond een succesvolle toepassing van SIM4NEXUS plaats met hoge ambtenaren in Griekenland. Zij moesten proberen hun landbouw te verduurzamen in veertien regio’s, rekening houdend met het nationale klimaatbeleid en de energiedoelstellingen. Het leverde een model op met duizenden regels programmatuur. Wilden zij bijvoorbeeld meer bos planten, dan werd gelijk duidelijk wat de gevolgen hiervan waren voor klimaat, water, energie, land en voedsel. “Wij hoorden op hoog ambtelijk niveau in Griekenland dat de game beleidsmakers helpt om beter te begrijpen hoe die wisselwerking tussen de vijf domeinen werkt.” Ook in Nederland, met de casus over biomassa, hebben sessies met het bedrijfsleven gezorgd voor nieuwe inzichten over de complexiteit van de nexus-relaties.
“
In de game kan de beleidsmaker zien wat diens opvattingen voor gevolgen hebben
“
Het spel spelen is essentieel, maar het gesprek over de oplossingen is net zo belangrijk
Water is nodig voor voedselproductie, maar ook voor energieopwekking. Foto: Shutterstock
Door dat soort successen is Brouwer stellig in zijn mening over het resultaat: “Het is een prachtig project!” Die trots zit er ook in dat SIM4NEXUS een serieuze poging doet om een solide ondergrond van modellen te maken die de werkelijkheid zo goed mogelijk beschrijft. Bovendien heeft mede door het gebruik van SIM4NEXUS het concept van de nexus (en dus het belang van kijken naar de wisselwerking tussen de vijf domeinen) serieuze aandacht gekregen in de ontwikkeling van Europees beleid. Het projectteam organiseerde bijvoorbeeld Europese events rondom het spel en discussieerde erover met de Europese Commissie.
Dat SIM4NEXUS op beleidsniveau zo’n impact kon maken, komt volgens Brouwer door de ‘cruciale beslissing’ om te werken met systeemdynamische modellen. “Er waren altijd al modellen, zoals van ons of van het Planbureau voor de Leefomgeving. Maar modellen zijn niet in staat om beleidsmakers een actieve rol te geven, daar komt enkel een uitkomst uit die hen wel of niet aanspreekt. Terwijl in een game de beleidsmaker zelf een rol speelt, waardoor deze kan zien wat diens opvattingen voor gevolgen hebben.”
Nieuw nexus project
Hoewel het project SIM4NEXUS inmiddels afgelopen is, blijft het spel voor iedereen gratis online beschikbaar. Bovendien gaat veel van de opgedane kennis over modellen mee naar een nieuw nexus-project waar Wageningen Research weer bij betrokken is. “We hebben, mede op verzoek van de Europese Commissie, een cluster van projecten opgericht. Dit cluster is gericht op kennisuitwisseling, en SIM4NEXUS is hierbij ook actief betrokken. We hopen dat zo het nexus-thema binnen nieuwe Europese onderzoeksprojecten een plek krijgt.” Daarnaast blijft het spel ingezet worden bij kennissessies, zoals een Erasmus Plus-project waarin de game gespeeld wordt met promovendi uit verschillende landen. “En over een paar weken speel ik het spel weer met studenten in Finland, om te kijken wat zij hiermee kunnen. De uitkomst van SIM4NEXUS is dus ook dat er veel vervolgactiviteiten uit zijn voortgekomen.”
Europese onderzoekscontext
SIM4NEXUS draagt bij aan de volgende Europese beleidsuitdagingen: Verbetering klimaatbeleid en circulaire economie, zuiniger en duurzaam gebruik van grondstoffen
Betrokken groepen vanuit Wageningen University & Research: Wageningen Economic Research Betrokken Europese landen: België, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Letland, Malta, Nederland, Oostenrijk, Slowakije, Spanje, Tjechië, Verenigd Koninkrijk en Zweden
Looptijd: 2016 – 2020
Deel dit verhaal