Nieuw aangeplante bomen groeien uit tot een bos in de Nieuwe Driemanspolder in Nederland. Foto: Shutterstock
Geschatte leestijd: 7 minuten
Om de uitstoot van CO₂ te beperken is het belangrijk om precies te weten hoeveel broeikasgassen vrijkomen én weer worden opgeslagen, bijvoorbeeld in bossen en landbouwgronden. Onderzoekers van Wageningen University & Research werken in Europees verband aan een eenduidig en onafhankelijk meetsysteem dat wereldwijd te gebruiken is.
55 procent minder uitstoot van broeikasgassen in 2030 ten opzichte van het niveau in 1990. Dat is een van de hoofddoelen in de nieuwe Europese Klimaatwet die op 30 juni 2021 van kracht werd. De reductie van broeikasgassen zoals CO₂, staat vastgelegd in het Klimaatakkoord van Parijs. De Europese Unie wil een voortrekkersrol spelen bij de uitvoering van dat akkoord. Om de CO₂-uitstoot te beperken, is het belangrijk om precies te weten hoeveel broeikasgassen er vrijkomen, maar ook hoeveel er weer wordt opgeslagen, bijvoorbeeld in de Europese bossen en bodems. Nu is het relatief eenvoudig om de broeikasgassen afkomstig van fossiele brandstoffen te inventariseren; de hoeveelheid olie en benzine die wordt verstookt in onder andere fabrieken, energiecentrales en voor transport, wordt goed bijgehouden in de economische statistiek. Voor landbouwgrond en bossen is dat ingewikkelder.
WUR plant nieuwe bomen in Venray. Foto: Gert-Jan Nabuurs
Gekape bomen houden de CO₂ voor tientallen, en soms wel honderden jaren vast. Foto: Gert-Jan Nabuurs
Koolstofopslag
Bomen groeien in de zomer aan, dat betekent dat er CO₂ wordt vastgelegd. Maar als er bomen worden gekapt, wat dan? Als dat hout wordt gebruikt voor meubels of houtbouw, dan ligt het voor tientallen soms zelfs honderden jaren vast. Wordt het verbrand, dan komt de CO₂ weer vrij. Tegelijkertijd spaart dat weer fossiele brandstoffen. Ook zijn er verschillen tussen de soorten bos (productiebos of oerbos bijvoorbeeld) en de soorten bomen (snelgroeiende en langzaam groeiende soorten). Elke hectare is anders, elke boom is anders en elk seizoen is de situatie anders. En al die verschillen hebben impact op de hoeveelheid CO₂ die wordt vastgelegd of (weer) vrijkomt. Een gezond bos groeit elk jaar zo’n 3 procent, omdat de bomen langer en dikker worden en omdat er nieuwe bomen bij komen. Die aanwas van hout is een manier waarop de natuur koolstof vastlegt. Maar niet alleen in het hout wordt koolstof vastgelegd: een deel van het blad – dat ook koolstof bevat – vergaat, een ander deel wordt permanent opgenomen in de bodem. De bodem van het bos is door de jarenlange aanwas van koolstof een belangrijke en grote voorraad van kooldioxide.
Landbouwgrond
En wat betreft landbouwgrond; daarin wordt in het groeiseizoen een enorme hoeveelheid koolstof vastgelegd die in de winter weer vrijkomt als gewassen worden geoogst. Die jaarlijkse schommelingen worden niet meegerekend, hun netto effect wordt verwaarloosbaar geacht: wat er wordt vastgelegd is ongeveer gelijk aan wat er weer vrijkomt. Er zijn manieren om extra koolstof in de bodem op te slaan door duurzaam bodemgebruik. Beslissingen over beheer van de landbouwgronden hebben dus invloed op hoeveel koolstof in de bodem wordt opgeslagen.
Een nieuwe online kaart toont de krachtige impact van bossen op lokale en mondiale schaal. Hoeveel koolstof nemen bossen eigenlijk op? Waar vindt ontbossing plaats? Prof. Martin Herold legt uit waarom deze kaarten zo belangrijk zijn voor de wereldwijde klimaatbeheersing.
In 2023 en 2028 wordt op wereldniveau de jaarlijkse balans van CO₂ en andere broeikasgassen (uitstoot en vastlegging) geïnventariseerd, om vast te stellen of huidige uitstootbeperkende maatregelen effectief genoeg zijn en aan de klimaatdoelen wordt voldaan. De manier waarop verschilt echter van land tot land, vertelt Mart-Jan Schelhaas, onderzoeker bij Wageningen University & Research (WUR) en verantwoordelijk voor de Nederlandse bosinventarisatie. “Binnen de EU is sprake van redelijk geharmoniseerde methodes. Maar buiten de EU zijn ook andere methodes en modellen in omloop. In de permanent beboste gebieden zoals in Rusland komen verschillende modellen op verschillende cijfers. Bovendien spelen er grote economische belangen, waardoor er twijfels zijn of de VN-modellen onafhankelijk genoeg zijn.”
Transparantie
Daarom heeft de Europese Commissie VERIFY in het leven geroepen. Binnen dit project werken Europese onderzoekers aan een onafhankelijk verificatiesysteem voor al die modellen en methodes. Dit systeem is wereldwijd toepasbaar. Bovendien zullen de geverifieerde methodes meer transparantie bieden. VERIFY kijkt niet alleen naar de bossen en landbouwgronden, maar naar alle sectoren: vervoer, transport, industrie en energie. Schelhaas: “Maar in Wageningen inventariseren we alleen het bos en de landbouwgrond. Er zijn maar weinig EU-groepen die het hele Europese bos kunnen modelleren, dat is echt Wageningse inbreng, daar ligt onze expertise.”
“
In de beboste gebieden zoals in Rusland komen verschillende modellen op verschillende cijfers
Elke boom is anders en in elk seizoen is de situatie anders. Die verschillen hebben impact op de hoeveelheid CO₂ die wordt vastgelegd of vrijkomt in bossen. Foto: Shutterstock
Eén methode om beter inzicht te krijgen in hoe de bossen en landbouwgronden ervoor staan, is door gebruik te maken van satellieten. “Daarmee kunnen we kijken naar het landgebruik, de verstoringen van het bos en naar de CO₂-concentratie in landbouw- en bosgebieden”, vertelt WUR-hoogleraar Martin Herold, werkzaam bij het Laboratorium voor Geo-informatiekunde en Remote Sensing. “We gebruiken een combinatie van bosmetingen, satellietgegevens en modellen om beter te kunnen inschatten hoeveel CO₂ bossen opnemen en welk effect een veranderend klimaat daarop heeft.” Volgens de hoogleraar kunnen onderzoekers met satellieten zeer snel de verandering in bosbedekking vaststellen, door bijvoorbeeld bosuitbreiding of houtkap. De combinatie van satellieten en metingen op de grond in bosinventarisaties maakt de Wageningse combinatie heel sterk.
Sneller
Behalve een onafhankelijk systeem biedt VERIFY veel sneller inzicht in de CO₂-stand dan het huidige VN-systeem. Het systeem dat Europa nu gebruikt publiceert pas anderhalf jaar na afsluiten van een jaar de cijfers. VERIFY zal al in april rapporteren over het jaar ervoor wat de mogelijkheid geeft om sneller te kunnen bijsturen. Daarnaast heeft VERIFY kennis opgeleverd waarmee Wageningse onderzoekers eigen data en modellen hebben kunnen verbeteren. Zo is het nu mogelijk om op provinciaal niveau in te zoomen, veel gedetailleerdere informatie te verkrijgen en is er veel meer bekend over de invloed van weersomstandigheden op de groei. Voor Nederland is het verder erg belangrijk dat het EU-model voor de bossen verbeterd is: dat levert betere analyses op van de houtketen. En dat is weer van belang omdat Nederland een voorloper wil zijn op het gebied van de biobased economie.
Europese onderzoekscontext
VERIFY draagt bij aan de volgende Europese beleidsuitdaging: Emissie van broeikasgassen in Europa in 2030 met 55 procent verminderen ten opzichte van 1990 Betrokken groepen vanuit Wageningen University & Research: Wageningen Environmental Research, Geoinformation Science and Remote Sensing Betrokken Europese en andere landen: België, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Rusland, Turkije, Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland
Looptijd: 2018 – 2022
Deel dit verhaal