De boodschap vanuit de enquête is: ‘handen af van de natuur’ en ‘overheid neem je verantwoordelijkheid’. Video: Wageningen University & Research
KENNISONLINE 2022
We vinden groen om ons heen belangrijk: van ons eigen tuintje tot het stadspark en natuurgebieden. En al helemaal sinds de coronatijd. Maar wat doen we zelf om de natuur te beschermen? Neemt de overheid voldoende verantwoordelijkheid? En zijn er eigenlijk wel genoeg bankjes als we in het groen rondlopen? De zesde editie van de Draagvlakenquête Natuur geeft inzicht.
Elke vier jaar zet Wageningen University & Research (WUR) een enquête uit om te ontdekken hoe de Nederlandse bevolking aankijkt tegen de natuur. De editie uit 2021 laat ons zien dat we natuur minstens zo belangrijk vinden als in 2017 en aanzienlijk meer mensen ‘zeer vaak’ een natuurgebied bezoeken. Tineke de Boer en Arjen Buijs – onderzoekers bij Wageningen Environmental Research – geven uitleg over veranderend natuurbeleid, kleinschalige burgerinitiatieven en het vermoedelijke coronaeffect.
Waarom houdt WUR eigenlijk een Draagvlakenquête Natuur?
Buijs: “De eerste enquête dateert van 1996. Zo'n zes jaar nadat de overheid met vernieuwend beleid was gekomen: er moest meer nieuwe natuur bijkomen. Beleidsmakers benaderden dat vanuit ecologisch perspectief: het behoud van biodiversiteit. Zodoende kwam de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) – een netwerk van bestaande en toekomstige natuurgebieden – in 1990 tot stand met input van vooral biologen, landschapsdeskundigen en boeren, niét van de gewone burger. Dat ‘mensenwensen’ nauwelijks doorklonken in beleid, was destijds een breder kritiekpunt in de maatschappij. Ook binnen het toenmalige ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij gingen voorzichtig dergelijke stemmen op. Even later viel de opdracht voor een draagvlakenquête bij WUR in de bus.”
Mensen vinden het belangrijk om de natuur te behouden voor toekomstige generaties. Foto: Ronald Wilfred Jansen/Shutterstock
En, hoe kijkt de bevolking tegen de natuur aan?
De Boer: “Eigenlijk vinden burgers de natuur al sinds 1996 onverminderd belangrijk. Meestal om redenen als ‘natuur is gezond’ en ‘voor recreatie’, maar mensen vinden het minstens zo belangrijk om de natuur veilig te stellen voor komende generaties. 90 procent van de respondenten in 2021 stelt dat ‘we het aan onze kinderen verplicht zijn om de natuur te beschermen’. Maatregelen om de natuur te beschermen en te behouden worden dan ook massaal gesteund.
Verder geven veel meer mensen aan vaker een natuurgebied te bezoeken het afgelopen jaar. Met 31 procent was dat percentage nog nooit zo hoog. Er is dus blijkbaar veel behoefte aan. Een meerderheid vindt de hoeveelheid natuur in Nederland en de woonomgeving (ruim) voldoende. Maar op de lange termijn (sinds 2013) zien we dat de waardering van de hoeveelheid natuur afneemt: dus steeds meer mensen vinden dat er méér natuur bij moet komen.”
Als je naar de cijfers kijkt door de jaren heen, vonden we in 2013 de natuur plots niet zo belangrijk. Hoe kan dat?
Buijs: “Dat was net na de economische crisis. Vroeg je mensen toen naar de balans tussen asfalt om files te voorkomen en natuurbehoud, dan sloeg de meter de andere kant op. Er waren destijds veel maatschappelijke en politieke veranderingen: veel taken werden naar de provincies gedelegeerd en dat ging gepaard met grote bezuinigingen.
“
Dat verkeer het in 2013 won van natuur was eenmalig: het gevolg van de economische crisis
Zelfs de toenmalige staatssecretaris natuurbeheer Henk Bleker vond dat natuurbescherming niet ten koste mocht gaan van de landbouw en economie. Maar het bleek een tijdelijke dip: in 2017 won de natuur weer van het weggennet. De balans tussen natuur en woningen laat daarentegen een omgekeerde beweging zien. Hoewel natuur nog altijd belangrijker wordt geacht dan woningbouw, is het aantal mensen dat in 2021 woningbouw belangrijker vindt wel gegroeid.”
Elke vier jaar wordt de Draagvlakenquête Natuur gehouden, om te kunnen zien wat de Nederlanders van het natuurbeleid vinden. Daaruit blijkt dat we steeds meer behoefte hebben aan natuur om ons heen. Die behoefte wordt door corona versterkt: in het Utrechtse Amelisweerd bijvoorbeeld is het tegenwoordig zo druk dat mensen last van elkaar hebben. Hoewel het natuurbeleid achterblijft bij de behoefte aan groene ruimte, zijn er al wat pareltjes te vinden, vertelt WUR-onderzoeker Arjen Buijs. (NL ondertiteling beschikbaar)
De coronacrisis heeft ook economische gevolgen. Waarom lijkt de natuur nu wel prioriteit te houden?
Buijs: “Het is een andere tijd waarin volop aandacht is voor klimaatverandering en verlies van biodiversiteit. We worden dagelijks geconfronteerd met nieuws over extremere weersomstandigheden en smeltende ijskappen. De samenleving én de politiek raken er steeds meer van overtuigd dat er iets moet gebeuren om de aarde leefbaar te houden. Daar ‘profiteert’ de natuur van.”
Wat gebeurt er met deze conclusies?
Buijs: “Die komen terecht bij het ministerie van LNV, de beleidsmakers zijn immers de belangrijkste doelgroep voor dit onderzoek. En zij nemen de bevindingen ter harte, al zou er meer moeten gebeuren. Want de boodschap vanuit de enquête is: ‘handen af van de natuur’ én ‘overheid neem je verantwoordelijkheid’, want van alle partijen die invloed hebben op de natuur, vindt de burger dat de overheid de hoofdrol moet pakken. Dat betekent: meer groen in de stad, meer speelveldjes, meer kleinschalige landbouw.”
Mensen willen meer bankjes om rustig van de natuur te kunnen genieten. Foto: Shutterstock
“
Van alle partijen die invloed hebben op de natuur, vindt de burger dat de overheid de hoofdrol moet pakken
Komen burgers in opstand als de natuur in het geding is?
Buijs: “Soms wel. Neem de actie tegen de door de Rijksoverheid geplande verbreding van de A27, die ten koste gaat van het natuurgebied Amelisweerd bij Utrecht. Dat verzet is echt vanuit de bevolking ontstaan en zo zijn er meer voorbeelden.”
Waarom luistert het ministerie dan niet naar die boodschap?
Buijs: “In Amelisweerd zie je inderdaad een verschil tussen wat de bevolking wil en de plannen van de rijksoverheid. Maar persoonlijk verwacht ik dat al die burgeracties uiteindelijk effect zullen hebben: het proces is zodanig vertraagd dat van uitstel afstel lijkt te komen.
De overheid moet structureel beter luisteren naar de boodschap van de burger: ‘bescherm de natuur’. Want de overheid kan ook echt nog meer doen. Hoewel we niet meer op het dieptepunt van kabinet Rutte-I (2010-2012, red.) zitten – toen werd maar liefst 40 procent op natuurbeleid bezuinigd – zijn we nog lang niet op het niveau waarmee we onze eigen doelen voor natuurbehoud halen.
Ook initiatieven als natuureducatie op scholen zijn grotendeels gesneefd. Burgers vinden dan ook dat daar opnieuw in geïnvesteerd moet worden.”
“
Door corona hebben we massaal ontdekt hoe mooi Nederland is, dat moeten we hoe dan ook behouden
Mensen zijn de natuur de afgelopen vier jaar meer gaan waarderen. Foto: Gabriela Beres / Shutterstock
Is het beeld van de enquête niet wat vertekend? Uit de resultaten blijkt dat autochtone, hoogopgeleide mensen de natuur belangrijker vinden dan bijvoorbeeld lageropgeleide mensen met een migratieachtergrond.
Buijs: “De steekproef is representatief en toont vooral dat er verschil zit in hoe diverse groepen natuur beleven. Het beleid zou daar gevoeliger voor moeten zijn, want hoewel mensen met een migratieachtergrond niet zo snel naar natuurgebieden gaan, vinden zij groen in de stad juist wel belangrijk.”
En dan nog iets opvallends: we willen meer bankjes om op te zitten?
De Boer: “Ja, dat wordt inderdaad aangegeven. Niet zo gek: de natuur is niet alleen mooi om in te wandelen, maar ook om te bekijken en om met anderen samen van te genieten.”
Buijs: “Of het door corona komt dat we meer bankjes willen? Dat zou kunnen. Wat het coronaeffect precies is in deze enquête is lastig te bepalen: we vragen mensen immers uit over een periode van vier jaar, dus ook al voor de pandemie in 2020. Maar duidelijk is wel dat we de natuur meer zijn gaan waarderen. Niet alleen als een escape tijdens al het thuiszitten, maar ook omdat we niet konden reizen. We hebben massaal ontdekt hoe mooi Nederland is. Dat moeten we dus hoe dan ook behouden.”
WIE Tineke de Boer, onderzoeker Arjen Buijs, onderzoeker Natuur en burgerschap
ONDERZOEKSPROJECT Draagvlakenquête 2021
TEAM Wageningen Environmental Research
Deel dit verhaal