Sensoren en software zijn het verlengstuk van de boer om daarmee het welzijn en de gezondheid van dieren in de gaten te houden. Foto: Jeroen Bouman / WLR
KENNISONLINE 2022
Sensoren zijn in de toekomst de extra voelsprieten van de varkenshouder. Meer gegevens verzamelen van het individuele dier betekent dat de boer op een groot bedrijf beter weet welke varkens extra aandacht nodig hebben. Onderzoekers Bennie van der Fels en Rudi de Mol testen de nieuwe mogelijkheden van smart farming.
“Boeren houden het welzijn en de gezondheid van hun dieren actief in de gaten. Dat is hun vakmanschap. Met tweehonderd zeugen is dat nog goed te doen, maar met duizend zeugen wordt het anders. Bedrijven worden steeds groter en dan voldoen je eigen voelsprieten niet meer”, vertelt Bennie van der Fels, werkzaam bij Wageningen Livestock Research. Sensoren en software vormen dan een oplossing, als verlengstuk van de boer.
Smart farming is niet nieuw in de veehouderij. De meeste varkenshouders hebben sensoren in de stal hangen die klimaatgegevens verzamelen. Vroeger zag de boer gegevens als temperatuur, luchtvochtigheid en ventilatiesnelheid op een schermpje in de stal, tegenwoordig zijn de systemen verbonden met het internet. Niet alleen de boer, maar ook de leverancier kan zo meekijken hoe goed de systemen werken. Van der Fels: “Steeds vaker meten deze systemen ook ammoniak en CO2, maar dat gebeurt nog lang niet overal. Dit terwijl te veel ammoniak niet prettig is voor de varkens, maar ook schadelijk is voor de gezondheid van de boer en het personeel.”
Het individuele dier
De extra ogen zijn ook gericht op het individuele dier. Dit gebeurt vooral bij koeien. Boeren met melkkoeien houden bijvoorbeeld al elektronisch bij of iedere koe zich gemeld heeft bij de melkmachine en of zij goed uitgemolken is. “Als dat niet geval is, krijgt de boer een melding op zijn computer of smartphone. Hij kan dan gaan kijken wat er aan de hand is met deze koe”, legt Van der Fels uit.
“
Door de dieren elektronisch te volgen, kun je de gezondheid en prestaties vergelijken
Het opnemen en het analyseren van hoestgeluiden helpt om vroegtijdig in te spelen op luchtweginfecties. De onderzoekers willen geluidsopnamen koppelen aan de andere gegevens. Foto: Jeroen Bouman / WLR
Voor vleesvarkens is de monitoring van gezondheid en gedrag op dierniveau nog niet zo ver. “Koeien kunnen sensoren bijvoorbeeld aan een halsband dragen”, zegt hij, “maar bij varkens werkt dat niet. Varkens zijn veel te nieuwsgierig en maken een sensor kapot.” Mede daardoor zijn de mogelijkheden om het individuele varken in de gaten te houden nog beperkt.
Elektronisch belletje
Van der Fels en De Mol bedachten daarom een slimme oplossing om individuele vleesvarkens beter te monitoren. “Varkens in de Keten Duurzaam Varkensvlees (KDV) dragen al een elektronisch oormerk waarmee verschillende data in een paspoort worden vastgelegd. Daarin staan gegevens over waar en wanneer ze geboren zijn en ook wie de vader en moeder zijn. Dat elektronisch oormerk willen we breder gaan inzetten”, zegt Van der Fels. Nu zijn de oormerken bedoeld voor identificatie van dieren bij eventuele gezondheidsbehandelingen en de slacht, in het kader van antibioticavrije productie. Het antibioticagebruik zou echter nog verder omlaag kunnen, denken de onderzoekers. Dat kan als boeren op tijd signalen krijgen welke dieren aandacht nodig hebben. Een virtueel ‘belletje’ dus, waar het varken zijn hele leven mee rondloopt.
“
Varkens zijn gewoontedieren. Merkt het systeem een verandering op, dan krijgt de boer bericht
De Mol en Van der Fels testen in samenwerking met Keten Duurzaam Varkensvlees het nut van dit elektronisch oormerk voor het verzamelen en combineren van veel meer gegevens dan die nu in het digitale paspoort staan. In de stal registeren sensoren wanneer een varken langs een poortje komt. Gaat een big van het geboortehok naar een andere afdeling of een ander bedrijf, dan kan dit worden vastgelegd. Van der Fels: “Een toom van broertjes en zusjes blijft zo veel mogelijk bij elkaar. Teveel wisselingen zorgt voor onrust in de groep, dus dat proberen boeren te vermijden. Door de dieren elektronisch te identificeren en te volgen, kun je de gezondheid en prestaties straks op toomniveau vergelijken.”
Voor een boer is het essentieel om precies te weten hoe het met zijn dieren gaat, maar honderden varkens nauwgezet in de gaten houden is ondoenlijk. Bennie van der Fels, projectmanager bij Wageningen University & Research, legt uit hoe smart farming boeren kan helpen om de ideale leefomgeving voor hun dieren te creëren. (NL ondertiteling beschikbaar)
Een vergelijking tussen groepen varkens kan al interessante verschillen opleveren. Misschien heeft een groep op een plek gestaan waar het net wat kouder was of de dieren op de tocht stonden. Hoewel die verschillen heel subtiel kunnen zijn, kan het toch invloed hebben op hun welzijn en gezondheid en bij de slacht tot een verminderde vleeskwaliteit leiden. “Als het gaat om het klimaat in de stal valt er nog een wereld te winnen. Ik denk ook aan het verminderen van ammoniak en CO2 in de stal”, aldus Van der Fels. “En dat zorgt ook voor fors lagere emissies buiten de stal.”
Eten en drinken
Binnen een toom van broertjes en zusjes kunnen varkens ook verschillend gedrag laten zien. Daarom hebben de onderzoekers sensoren geplaatst op de voerbak en drinkbak. Elke keer als een varken eet of drinkt, registreert het systeem de chip in het oor. “Zo weten we wanneer en hoe vaak een varken eet en drinkt. Net als mensen zijn varkens gewoontedieren. Merkt het systeem een verandering op in het patroon, dan krijgt de boer bericht”, zegt Van der Fels.
Het elektronische oormerkje van varkens is hun digitale paspoort, waarin alle gegevens over gedrag en gezondheid worden geregistreerd. Foto: Jeroen Bouman / WLR
Veel boerenbedrijven hebben tegenwoordig zoveel varkens dat ze niet voortdurend individueel in de gaten gehouden kunnen worden. Smart farming vult het vakmanschap aan. Foto: Jeroen Bouman / WLR
Afwijkend drink- en eetgedrag is vaak een signaal dat er iets aan de hand is. “Een varken dat zich minder vaak meldt aan de voerbak, is misschien kreupel. En extra drinken, kan wijzen op koorts”, somt Van der Fels op. Een tijdige waarschuwing kan zo voorkomen dat een varken meer pijn krijgt of zieker wordt. De boer weet namelijk beter welke dieren hij extra in de gaten moet houden.
Betrouwbaarheid verhogen
Voor veehouders is het belangrijk dat het systeem betrouwbare meldingen geeft. Dat kan door gegevens over de omgeving en het gedrag te combineren. Van der Fels: “Onze filosofie is: hoe meer verschillende databronnen je hebt, hoe betrouwbaarder het signaal. De boer wil namelijk zo min mogelijk gevallen missen of onnodige meldingen krijgen.” Hij werkt daarom samen met De Mol en andere collega’s verder om het systeem uit te breiden met videobeelden en geluidsopnamen. “We willen nog beter begrijpen wat er met een dier en in de groep gebeurt.”
Geluidsopnamen worden al gebruikt in de hoestmonitor. Volgens dierenartsen helpt het opnemen en analyseren van hoestgeluiden om vroegtijdig in te spelen op luchtweginfecties. Ook dat verkleint de kans dat de dieren antibiotica nodig hebben. Dit gebruik van geluidsopnamen willen de onderzoekers verder uitbreiden en koppelen aan de andere gegevens.
Grotere familiebedrijven
Uiteindelijk hopen Van der Fels en De Mol dat steeds meer varkenshouders smart farming gaan inzetten om gedrag en gezondheid van varkens te monitoren. “Onze tools zijn gericht op middelgrote en grote familiebedrijven”, stelt Van der Fels. “Zij hebben tegenwoordig zoveel varkens dat ze die niet voortdurend allemaal meer individueel in de gaten kunnen houden. Smart farming vult hun vakmanschap dan aan. Al moet het natuurlijk wel betaalbaar zijn. Voor grotere bedrijven zal het makkelijker zijn om hierin te investeren. Daarom verwachten we dat vooral deze groep op korte termijn gebruik zal maken van sensortechnologie voor individueel diermanagement. Zij hebben er het meeste behoefte aan en voordeel van.”
WIE Bennie van der Fels, senior projectmanager smart farming
ONDERZOEKSPROJECT Smart Tools voor Vitale Varkens
TEAM Wageningen Livestock Research
Foto: Jeroen Bouman
Deel dit verhaal