Overigens is het een klein mirakel dat de duizenden CO₂-monsters die Peters de afgelopen jaren verzameld heeft, Brazilië hebben kunnen verlaten. “De samples worden in glazen buisjes vervoerd. Maar de lucht komt uit het Amazonegebied. En alles wat uit de Amazone komt, krijg je niet zomaar door de douane. Om te voorkomen dat de uitvoer een probleem zou zijn, heeft een Braziliaanse medewerker de buisjes geverfd met nagellak en ‘kerstversiering’ op de doos gezet.”

Uit de voorlopige analyse van de luchtmonsters blijkt dat er een groot verschil bestaat in de CO₂-opname/uitstoot balans tussen het westelijk- en oostelijk deel van het Amazonewoud. Volgens Peters één van de belangrijkste bevindingen van zijn onderzoek. Het westelijk deel is natter en nog grotendeels onontgonnen, terwijl in het oostelijk deel het regenwoud verstoord wordt door houtkap voor landwinning, veebedrijven en plantages. Dit gebied wordt ook wel de ‘Arc of Deforestation’ genoemd. “Uit onze metingen blijkt dat de netto-uitstoot van CO₂ het grootst is in het oosten van de Amazone, daar vindt ook de meeste houtkap plaats en komen de meeste bosbranden voor.” Klimaatverandering en de verstoring van het natuurlijk ecosysteem door menselijk ingrijpen lijken de twee triggers hiervoor te zijn.

In het oerwoud wisselen natte en droge perioden elkaar af. Het ecosysteem heeft zich daaraan aangepast. In de natte periode komt de regen met bakken uit de hemel en kan er wel 40 centimeter per maand vallen. In de droge periode is dit hooguit 40 mm. Dit gaat al miljoenen jaren zo. Doorgaans overleven bomen en planten deze droge periode. Maar in 2005, 2010 en 2015 was het in de oostelijke Amazone extreem droog. In plaats van 40 mm viel er gemiddeld 10 mm regen in de maanden augustus, september en oktober. Dat is veel bomen fataal geworden. “Als de droogte te intens wordt, overleeft veel vegetatie niet. En dat is een zorgelijke ontwikkeling, omdat deze grote veranderingen in neerslag of droogte het systeem, dat al eeuwenlang in balans is, over de rand van z’n weerbaarheid heen duwen.”

Peters is verrast over de snelheid en de grootte waarmee klimaatverandering zich voltrekt in de Amazone. “We denken altijd aan de hoge breedtegraden, de poolgebieden waar het smelten van het ijs een graadmeter is voor de snelheid waarmee het klimaat verandert. Maar wij zien in de Amazone een toename van temperatuur en een afname van neerslag die schrikbarend is. Die ook veel groter is dan het gemiddelde op aarde.” Uit zijn onderzoeksresultaten blijkt dat de temperatuur in het droge seizoen in de oostelijke Amazone met 2,5 graden is gestegen in de afgelopen 40 jaar. In die periode is er ook 24 procent minder neerslag gevallen. Ook is er een forse toename in netto CO₂-uitstoot. Met name in het oostelijk deel komt dit door grotere aantallen bosbranden, maar ook door de afname van de opname van CO₂ door het ecosysteem zelf, onder invloed van verdroging. “In de meeste klimaatmodellen werd ervan uitgegaan dat het Amazonewoud ons zou helpen in CO₂-reductie door extra op te nemen. Maar in plaats van dit positieve effect, zien we de laatste jaren juist een afname van de koolstofvastlegging, en een toename van de CO₂-uitstoot door branden. En daarmee helpt dit ecosysteem de komende eeuw niet met het terugdringen van CO₂ in de atmosfeer. We hebben altijd gedacht dat de Amazone zo’n groot en gebufferd ecosysteem is, dat het too big to fail zou zijn. Maar dat is dus misschien niet zo!”