Onder de panelen kan een gunstig microklimaat ontstaan: koeler in de zomer en warmer in de winter, wat de oogst kan verbeteren. En dan beschermen de panelen de gewassen ook nog eens tegen regen en hagel, wat de kans op schimmel en hagelschade verkleint. Een ander voorbeeld van multifunctioneel landgebruik zijn natuurinclusieve zonneparken. Stremke: “Daar kun je bijvoorbeeld de biodiversiteit mee versterken. Als je in een gebied met intensieve akkerbouw een stuk land 25 jaar lang uit de productie haalt, kan de bodem zich herstellen, doordat je geen organische massa onttrekt en niet bemest.” Heggen en bloeiende akkerranden rond een park verhogen de biodiversiteit nog meer. Bovendien wordt het park dan ook deels aan het zicht onttrokken, wat de weerstand van omwonenden kan verminderen.

De aanleg van zonneparken vergt bewuste keuzes van gemeentes en grondeigenaren, aldus Stremke. Daar kan het One Wageningen Solar Research Program, waarvan hij medeoprichter is, bij helpen. Het programma wil een wetenschappelijke basis leggen voor duurzame zonneparken die rendabel zijn voor economie, natuur en maatschappij. “Bij de aanleg van een zonnepark valt veel te kiezen: wil je alleen maar energie opwekken of ook een bijdrage leveren aan landbouw en biodiversiteit, of met de omwonenden rekening houden door het park bijvoorbeeld te combineren met recreatie of educatieve mogelijkheden? Wij zien in ons programma, waarin we onder andere samenwerken met overheden, grondeigenaren en energieleveranciers, dat die keuze vaak al aan het begin van het traject wordt gemaakt, vaak impliciet. De grondeigenaar en ontwikkelaar gaan met een ontwerp bij de gemeente langs en pas later bij omwonenden, maar die hebben dan geen echte inspraak meer. Terwijl eerder betrekken juist weerstand bij omwonenden voorkomt.”

Behalve inspraak is ook participatie een belangrijke manier om draagvlak te creëren. Stremke: “Als je als omwonende zelf kunt investeren in een zonnepark, in plaats van dat een of andere onbekende investeerder dat doet, voel je je veel meer betrokken bij zo’n project.” Ook het feit dat zonneparken een oplossing kunnen zijn voor lokale hoofdpijndossiers – een vuilstort, een gebied waar de grond is uitgeput door te intensieve landbouw, een bedrijventerrein dat nooit van de grond is gekomen – kan ervoor zorgen dat de energietransitie plotseling wel wordt omarmd.

WUR heeft volgens Stremke een belangrijke rol in het scherp houden van beleidsmakers. “Wij kunnen laten zien dat een bepaalde optie die een beleidsmaker op het oog heeft, in andere landen bijvoorbeeld niet goed heeft uitgepakt. Andersom kunnen we ook vertellen wat wél goed werkt. Zo wordt in Duitsland het subsidiestelsel voor hernieuwbare energie jaarlijks geüpdatet naar aanleiding van inzichten uit de wetenschap. Men begon zich bijvoorbeeld druk te maken over concurrentie tussen landbouw en energieopwekking. Toen heeft de Duitse overheid de subsidie voor zonnepanelen op landbouwgrond verlaagd en die voor slechte, ontoegankelijke grond verhoogd, waardoor het voor ontwikkelaars aantrekkelijk werd om daar hun zonneparken aan te leggen.”

Gelukkig begint er in Nederland nu ook wat meer te veranderen in de subsidies voor duurzame energie, aldus Stremke. Eerder werd er puur op de laagste prijs gestuurd – en zonnepanelen op een leeg grasveld zetten is nu eenmaal makkelijk en goedkoop. Maar nu de percelen voor de goedkope, grootschalige zonneparken opraken, is die landschappelijke inpassing volgens Stremke de enige manier om de energietransitie te laten slagen. Dat lijkt het nieuwe kabinet ook in te zien: in het coalitieakkoord wordt bijvoorbeeld gesproken over multifunctionele zonneparken.

Hoewel het onderzoek veel concrete inzichten opleverde over landgebruik en zichtbaarheid, is er nog wel meer onderzoek nodig, bijvoorbeeld naar circulariteit en onderhoud. Dat onderzoek wil Stremke combineren met de praktijk. “We zitten midden in een aantal action-researchprojecten waarin we zonneparken van de toekomst ontwikkelen. Daarbij kunnen we ons ook meer gaan richten op een derde aspect van ons onderzoek: tijdelijkheid en dus ook circulariteit. Als een zonnepark na twintig jaar wordt opgedoekt, kan de grond weer voor andere dingen worden gebruikt. Daarbij is het dus van belang dat alles zoveel mogelijk afbreekbaar en recyclebaar is.”